Άγχος / Τι είναι

Το άγχος προέρχεται από την  ελληνική λέξη άγχω που σημαίνει σφίγγω, πνίγω. Το άγχος είναι ένας φυσιολογικός προσαρμοστικός μηχανισμός άμυνας του οργανισμού σε ερεθίσματα που απειλούν να διαταράξουν την ισορροπία του ή σε αλλαγές του περιβάλλοντος. Αποτελεί μια δημιουργική, παραγωγική απάντηση του οργανισμού, που διεγείρει τις σωματικές και ψυχικές ικανότητες του ατόμου και οξύνει τις αισθήσεις. Εκδηλώνεται σωματικά με συμπτώματα που προκαλούνται από την υπερλειτουργία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (π.χ. ταχυκαρδία, εφίδρωση, αναστολή λειτουργίας του εντέρου) και με συμπτώματα από την αυξημένη έκκριση ορμονών του στρες (κορτιζόνη, ορμόνες θυρεοειδούς). Ουσιαστικά το άγχος θέτει τον οργανισμό σε εγρήγορση για να ανταποκριθεί σε μια εξωτερική απειλή.

Το άγχος παίρνει τη μορφή παθολογικής κατάστασης όταν εκδηλώνεται ως υπερβολική και επίμονη ανησυχία που δύσκολα ελέγχεται και προκαλεί διαταραχή στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου. Σε αυτές τις περιπτώσεις συνοδεύεται από έντονη και συνεχή ανησυχία, εύκολη, καθημερινή κούραση, δυσκολία στη συγκέντρωση, διαταραχή στον ύπνο και αδυναμία χαλάρωσης.

Πολύ συχνά το παθολογικό άγχος οδηγεί τον ασθενή στο γιατρό με σωματικά συμπτώματα όπως επίμονος πονοκέφαλος, πόνος στη μέση και στον αυχένα, ταχυκαρδία και αίσθημα φτερουγίσματος (αρρυθμία) στο στήθος και πιο συχνά με διαταραχές στη λειτουργία του εντέρου με τη μορφή της σπαστικής κολίτιδας.

Το γενικευμένο άγχος εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες, σε άτομα που κάνουν κατάχρηση ουσιών (π.χ. αλκοόλ) και σε άτομα που έχουν υποστεί κάποιο τραυματικό stress, όπως η απώλεια αγαπημένων προσώπων και ο χωρισμός.

Το άγχος έχει επιπλέον συσχετιστεί με γενετικούς, αναπτυξιακούς και γνωσιακούς παράγοντες. Άτομα που έχουν περισσότερες τραυματικές εμπειρίες από άλλα, που έχουν βιώσει ανεπιθύμητα γεγονότα σε παιδική ηλικία, άτομα ντροπαλά και συνεσταλμένα, άτομα που ελέγχουν συνεχώς το περιβάλλον για απειλές και ανησυχούν καθημερινά για τη λύση των προβλημάτων τους, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν γενικευμένο άγχος.

Επιπλέον παίζουν ρόλο οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ζωής του ατόμου καθώς και η παρουσία χρόνιων νοσημάτων (καρδιακά, αναπνευστικά). Ειδικά στις μέρες μας, που χαρακτηρίζονται από  τεράστιες, καθημερινές και καταιγιστικές αλλαγές στην οικονομική κατάσταση και επαγγελματική ανασφάλεια, το άτομο δεν προλαβαίνει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και βρίσκεται συνεχώς υπό συνθήκες stress προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί.

Θεραπευτικά για την αντιμετώπιση του μη παραγωγικού άγχους χρησιμοποιείται είτε η φαρμακευτική προσέγγιση κυρίως με αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRIs) και βενζοδιαζεπίνες (ηρεμιστικά) είτε η ψυχοθεραπεία με κύριο εκπρόσωπο τη γνωστική συμπεριφοριολογική προσέγγιση.

Αγγελος Π. Καρατζαφέρης, Ειδικός Παθολόγος/ Επιστημονικός Συνεργάτης για την υπηρεσία GET WELL Natural Corner
Αριστούχος Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ειδικότητα στην Εσωτερική Παθολογία στην Κλινική της Παθολογικής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών