Αϋπνία / Τι είναι

Σε φυσιολογικές συνθήκες o ύπνος ρυθμίζεται βάσει του βιολογικού μας  ρολογιού και των συνθηκών του περιβάλλοντος από την  έκκριση της ορμόνης μελατονίνης από την επίφυση του ανθρώπινου εγκεφάλου . Η έκκριση αυτή εξαρτάται από τον κύκλο του φωτός, κατά τέτοιο τρόπο ώστε κατά το σούρουπο η παραγωγή της να αυξάνεται, από τις  11 έως τις 4 το βράδυ η παραγωγή της να κορυφώνεται και με την ανατολή του ηλίου η έκκριση της ορμόνης να αναστέλλεται και ο άνθρωπος να αφυπνίζεται. Η παραγωγή μελατονίνης ξεκινάει μετά τον έκτο μήνα της ζωής ( για αυτόν το λόγο τα νήπια δεν έχουν αίσθηση του πρωινού και της νύκτας)  και εξασθενεί σημαντικά με την πρόοδο της ηλικίας . Η αλλαγή περιβάλλοντος  και ειδικά του φυσικού φωτός  διαταράσσει τον φυσιολογικό ρυθμό έκκρισης της μελατονίνης.

Η αϋπνία ορίζεται ως η δυσκολία στην έναρξη του ύπνου, είτε στη διατήρησή του είτε ακόμα και η πρώιμη αφύπνιση, που εμφανίζονται για περισσότερες από τρεις ημέρες μέσα στην εβδομάδα και για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών, με την προϋπόθεση ότι οι συνθήκες ύπνου ( σε χώρο και χρόνο) είναι οι κατάλληλες. Επιπλέον η αϋπνία χαρακτηρίζεται από μια σειρά συμπτωμάτων το επόμενο πρωινό, όπως η έντονη κούραση και υπνηλία, η έλλειψη συγκέντρωσης και προσοχής, που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε τροχαία ατυχήματα. Η αϋπνία είναι σοβαρή κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές της διάθεσης (κατάθλιψη), της μνήμης, σε προβλήματα στην εργασία αλλά και στις προσωπικές σχέσεις, σε επιθετική συμπεριφορά και γενικότερα σε κοινωνική δυσλειτουργία του ατόμου. Δε θεωρείται αϋπνία η φυσιολογική συνήθεια ορισμένων ατόμων να κοιμούνται λίγες ώρες κάθε μέρα αλλά χωρίς να δημιουργούνται προβλήματα στη λειτουργικότητά τους την επόμενη μέρα (short sleepers).

Η αϋπνία μπορεί να προκαλείται παροδικά από καταστάσεις όπως συναισθηματική φόρτιση (απώλεια αγαπημένου προσώπου, χωρισμός), έντονο στρες, αλλαγή ωραρίου εργασίας, καθώς και σε καταστάσεις που διαταράσσεται ο κιρκαδιανός ρυθμός του ύπνου, το βιολογικό δηλαδή ρολόι του οργανισμού, όπως στην περίπτωση του jet lag. Επιπλέον, ψυχολογικά προβλήματα συχνά προκαλούν αϋπνία, όπως η κατάθλιψη, το γενικευμένο άγχος, η εξάρτηση από ουσίες και το μετατραυματικό στρες. Πολύ συχνά η αϋπνία συνοδεύει άλλα προβλήματα υγείας , όπως προβλήματα αναπνευστικά (ΧΑΠ, υπνική άπνοια) και  καρδιολογικά (υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια ,  νεοπλασματικά νοσήματα , ενδοκρινολογικά ( διαβήτης, υπερθυρεοειδισμός), νευρολογικά (Parkinson, Alzheimer) ή σε καταστάσεις που δυσχεραίνουν τον ύπνο (χρόνιος πόνος, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση). Τέλος, συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα όπως αντιυπερτασικά, βρογχοδιασταλτικά και η κορτιζόνη προκαλούν αϋπνία.

Αγγελος Π. Καρατζαφέρης, Ειδικός Παθολόγος/ Επιστημονικός Συνεργάτης για την υπηρεσία GET WELL Natural Corner
Αριστούχος Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ειδικότητα στην Εσωτερική Παθολογία στην Κλινική της Παθολογικής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών