Το ήπαρ, κοινώς συκώτι, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού και το μεγαλύτερο σε μέγεθος (περίπου 1500 γραμμάρια). Η λέξη συκώτι προέρχεται από το φρούτο σύκο και αποτελεί μεταφορά σε ουσιαστικό του επιθέτου «συκωτό» ήπαρ. Στα αρχαία χρόνια συνήθιζαν να ταΐζουν διάφορα ζώα με σύκα προκειμένου να νοστιμίζει το συκώτι τους (κάτι σαν το σημερινό foua gra). Ο επιθετικός προσδιορισμός παρέμεινε έκτοτε σαν ουσιαστικό για την ονομασία του οργάνου.
Οι λειτουργίες του ήπατος είναι εξαιρετικά σημαντικές για την ομοιοστασία του οργανισμού. Αποτελεί φυσικό φίλτρο του αίματος που προέρχεται από όλο το πεπτικό σύστημα. Το καθαρίζει λοιπόν από τοξίνες και ιδίως από την αμμωνία και βοηθά στο μεταβολισμό και στην αδρανοποίηση πολλών φαρμάκων. Είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση των πρωτεϊνών του αίματος και ιδίως των απαραίτητων πρωτεϊνών για την πήξη του αίματος. Συμμετέχει μέσω της παραγωγής της χολής στη σωστή πέψη του λίπους της τροφής και στην απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών A, D, E και K. Είναι σημαντικό για τη διατήρηση του ισοζυγίου της γλυκόζης στο αίμα, καθώς την αποθηκεύει με τη μορφή γλυκογόνου σε περιόδους αυξημένης προσφοράς και την καθιστά διαθέσιμη σε περιόδους νηστείας μέσω της γλυκογονόλυσης και γλυκονεογένεσης. Στο ήπαρ συντίθεται η χοληστερόλη, απαραίτητη για την καλή λειτουργία των κυτταρικών μεμβρανών και τη σύνθεση διαφόρων ορμονών, αλλά επιπλέον, εκεί γίνεται και η απομάκρυνση των λιποπρωτεϊνών (και ειδικά της κακής χοληστερόλης LDL) από το αίμα.
Το ήπαρ προσβάλλεται από μια πλειάδα διαφορετικών νοσημάτων. Το συχνότερο, ειδικά στην εποχή μας λόγω του καθιστικού τρόπου ζωής και των διατροφικών συνηθειών μας, είναι η λιπώδης εκφύλιση. Πρόκειται για εναπόθεση λίπους με τη μορφή τριγλυκεριδίων στο ήπαρ, η οποία σταδιακά οδηγεί σε φλεγμονή και καταστροφή του οργάνου (στεάτωση, στεατοηπατίτιδα, κίρρωση). Το ήπαρ προσβάλλεται από ιούς, με κυριότερους εκπροσώπους τους ιούς της ηπατίτιδας A, B, C. Ο ιός Α μεταδίδεται με τις εκκρίσεις και το μολυσμένο νερό, ενώ οι ιοί B και C με τη σεξουαλική επαφή, την ενδοφλέβια χρήση ουσιών και τις μεταγγίσεις αίματος ή παραγώγων. Συχνή είναι η προσβολή του ήπατος και από ιούς που προκαλούν συμπτώματα απλής ίωσης (ηπατοτρόποι ιοί), όπως ο ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης (EBV). Πολλά από τα συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στο ήπαρ, με κυριότερα την παρακεταμόλη, τα φάρμακα για τη μείωση της χοληστερίνης, τα οιστρογόνα και τα αντιφυματικά. Το ίδιο συμβαίνει και με ορισμένα φυτικά βότανα και μανιτάρια.Το αλκοόλ αποτελεί σημαντικό επιβαρυντικό παράγοντα για το συκώτι. Προκαλεί στα αρχικά στάδια λιπώδη εκφύλιση, η οποία σχεδόν πάντα εξελίσσεται σε αλκοολική ηπατίτιδα, κίρρωση ήπατος και τελικά καρκίνο.
Όλοι οι επιβαρυντικοί παράγοντες που αναφέρονται παραπάνω οδηγούν σε κίρρωση ήπατος, δηλαδή σε πλήρη καταστροφή της αρχιτεκτονικής και της λειτουργίας του ήπατος μετά από κάποιο διάστημα. Έχει βρεθεί ότι 40% των ασθενών με κίρρωση ήπατος θα εμφανίσουν τελικά καρκίνο ήπατος. Τέλος, μια μεγάλη κατηγορία νοσημάτων που προσβάλλουν το ήπαρ είναι τα γενετικά μεταβολικά νοσήματα και κυρίως η αιμοχρωμάτωση, η νόσος του Wilson και η έλλειψη α1 αντιθρυψίνης.
Αγγελος Π. Καρατζαφέρης, Ειδικός Παθολόγος/ Επιστημονικός Συνεργάτης για την υπηρεσία GET WELL Natural Corner
Αριστούχος Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ειδικότητα στην Εσωτερική Παθολογία στην Κλινική της Παθολογικής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών
