Ο πυρετός, εκ του «πυρ», είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από το φυσιολογικό, λόγω ανόδου του σημείου ρύθμισης του βιολογικού μας θερμοστάτη. Σε κανονικές συνθήκες η θερμοκρασία του σώματός μας διατηρείται σταθερή ανάμεσα στους 35,6 με 37 ο C. Mέσα στην ίδια ημέρα υπάρχει φυσιολογικά μια διακύμανση της θερμοκρασίας με μεγαλύτερες τιμές τις απογευματινές ώρες.
Η καθημερινή δραστηριότητα, η μυϊκή άσκηση, ένα πλούσιο γεύμα μπορούν να αυξήσουν λίγο τη θερμοκρασία του σώματός μας κατά 0,3-0,6 βαθμούς. Το ίδιο συμβαίνει φυσιολογικά και κατά τη φάση της ωορρηξίας στις γυναίκες, στο δεύτερο μισό του κύκλου, οπότε και η θερμοκρασία είναι υψηλότερη απ’ ότι συνήθως.
Η διατήρηση της σταθερής θερμοκρασίας του σώματός μας ελέγχεται από το θερμορυθμιστικό κέντρο του εγκεφάλου. Όταν αυξάνεται η θερμοκρασία του σώματος πάνω από τους 37 βαθμούς, ο θερμοστάτης ρυθμίζεται υψηλότερα και προκειμένου να αποβληθεί η επιπλέον θερμότητα προκαλεί αγγειοδιαστολή (διεύρυνση) των αγγείων του δέρματος και εφίδρωση, έτσι ώστε μέσω του ιδρώτα και του δέρματος να αποβληθεί θερμότητα στο περιβάλλον. Αντίθετα αν η κεντρική θερμοκρασία ελαττωθεί, το κέντρο ρύθμισης προκαλεί σύσπαση των αγγείων του δέρματος και των μυών, έτσι ώστε να διατηρηθεί και να παραχθεί θερμότητα, αντίστοιχα. Αυτή η ρύθμιση αποσκοπεί στη διατήρηση της ισορροπίας του κυττάρου όταν αυξηθεί η παραγωγή ενέργειας μέσα σε αυτό λόγω κάποιας φλεγμονώδους διαδικασίας. Είναι δηλαδή βασικός μηχανισμός άμυνας.
Ο πυρετός είναι ιστορικά το πιο συχνό σύμπτωμα ασθενειών. Αναφέρεται για πρώτη φορά στα κείμενα σφηνοειδούς γραφής των Σουμερίων τον 6ο αιώνα π.Χ. Επειδή συχνά στην ιστορία της Ιατρικής οι όροι πυρετός και νόσος χρησιμοποιήθηκαν ως συνώνυμα, εξακολουθούν στις μέρες μας να υπάρχουν ασθένειες με την ονομασία πυρετός (μελιταίος πυρετός, τυφοειδής, ρευματικός). Είναι ένα φαινόμενο που παρέμεινε αναλλοίωτο στην εξέλιξη των ειδών, προφανώς επειδή είναι ευεργετικό για την άμυνα του οργανισμού.
Οι πυρετογόνες ουσίες που ευθύνονται για τον πυρετό προέρχονται από ιούς, βακτήρια ή πολυσακχαρίτες. Αυτές οι ουσίες δεν προκαλούν άμεσα τον πυρετό, αλλά μέσω παραγωγής μικρομοριακών πρωτεϊνών που ονομάζονται κυτταροκίνες (ιντερλευκίνη, ιντερφερόνη).Τις ίδιες πρωτεΐνες παράγουν και τα καρκινικά κύτταρα και έτσι εξηγείται η εμφάνιση πυρετού σε αυτές τις περιπτώσεις.
Ο πυρετός μπορεί να είναι συνεχής, δηλαδή να εμφανίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας ή διαλείπων, δηλαδή να εμφανίζονται και διαλείμματα απυρεξίας μέσα στο 24ωρο. Επίσης ο πυρετός μπορεί να εμφανίζει και μεγαλύτερες διακυμάνσεις σε περιόδους ημερών ή εβδομάδων. Τα χαρακτηριστικά του πυρετού (αν είναι συνεχής, αν ανεβαίνει με ρίγος, αν πέφτει με τη χρήση αντιπυρετικών, σε ποια ώρα της ημέρας ανεβαίνει) βοηθούν στην ανίχνευση του αιτίου που τον προκαλεί.
Ο πυρετός είναι βασικό σύμπτωμα σε λοιμώξεις άσχετα με το αίτιο, που μπορεί να είναι ιοί, μικρόβια, μύκητες ή παράσιτα. Σχεδόν κάθε λοίμωξη, σε κάθε σύστημα του οργανισμού, προκαλεί πυρετό, που διαφέρει σε ένταση, χρονική διάρκεια και χαρακτήρες. Για παράδειγμα υψηλός πυρετός με ρίγος είναι χαρακτηριστικός στην πνευμονία, στην πυελονεφρίτιδα και στη χολοκυστίτιδα. Δεκατικός πυρετός εμφανίζεται συνήθως σε χρόνιες λοιμώξεις, όπως η φυματίωση. Πολύ συχνά ο πυρετός είναι σύμπτωμα κάποιας νεοπλασίας (νεφρού, παγκρέατος, πνευμόνων, λέμφωμα) ή κάποιας νόσου του συνδετικού ιστού ή αλλιώς αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. νόσος Still, συστηματικός λύκος, αγγειίτιδες). Πολύ συχνό αίτιο πυρετού είναι τα φάρμακα, τα εμβόλια και οι μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων.
Αγγελος Π. Καρατζαφέρης, Ειδικός Παθολόγος/ Επιστημονικός Συνεργάτης για την υπηρεσία GET WELL Natural Corner
Αριστούχος Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ειδικότητα στην Εσωτερική Παθολογία στην Κλινική της Παθολογικής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών
