Η καλή υγεία του στόματός μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την καλή υγεία του οργανισμού στο σύνολό του. Η στοματική κοιλότητα παίζει σπουδαίο ρόλο στην καλή θρέψη, στη σωστή άρθρωση και φυσικά στην εξωτερική εμφάνιση και κατ’ επέκταση στην ψυχική μας κατάσταση. Το στόμα αποικίζεται φυσιολογικά από μια πληθώρα μικροοργανισμών (αναερόβια μικρόβια όπως οι πεπτοστρεπτόκοκκοι, αερόβια μικρόβια όπως τα εντεροβακτηριοειδή και μύκητες) που μπορεί να προκαλέσουν μόλυνση, υπό ορισμένες συνθήκες.
Εκτός από τοπικές λοιμώξεις, τα μικρόβια του στόματος μπορεί να προκαλέσουν και γενικευμένες λοιμώξεις, όπως ενδοκαρδίτιδα, ειδικά σε άτομα που φέρουν ξένα σώματα (π.χ. βηματοδότες) ή πάσχουν από βαλβιδοπάθειες ή καρδιακή ανεπάρκεια. Από την άλλη, διάφορα συστηματικά νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης ή παθήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος (λεμφώματα, λευχαιμίες), διευκολύνουν την ανάπτυξη στοματικών φλεγμονών λόγω πτώσης της άμυνας του οργανισμού.
Οι πιο συχνές φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας είναι η αφθώδης στοματίτιδα (κοινώς άφθες), η ερπητική στοματίτιδα (επιχείλιος έρπης) και η βαρύτερη, συνήθως, μηκυτιασική στοματίτιδα.
Η αφθώδης στοματίτιδα ή κοινώς «άφθες» είναι η συχνότερη πάθηση του στόματος. Περίπου 10-20% των ανθρώπων εμφανίζουν άφθες μια ή και περισσότερες φορές στη ζωή τους. Προσβάλλει συχνότερα νέους 20-30 ετών και άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη ή φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου (Crohn, ελκώδης κολίτιδα). Είναι χαρακτηριστικά επώδυνα, μικρά, επιφανειακά, στρογγυλά έλκη στην εσωτερική επιφάνεια της παρειάς (μάγουλο) και στα πλάγια της γλώσσας. Σε διάστημα 1-2 εβδομάδων οι άφθες εξαφανίζονται αυτόματα, αλλά συχνά υποτροπιάζουν. Η αφθώδης στοματίτιδα προκαλείται σε καταστάσεις έντονου στρες, σε τραυματισμούς του στόματος (π.χ. από στυλό) και συχνά σε έλλειψη βιταμινών (κυρίως της B12).
Ο επιχείλιος έρπητας οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα (HSV 1). Μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με το σάλιο και προκαλεί χαρακτηριστικά κοκκινίλα και φυσαλίδες γεμάτες διάφανο υγρό στα χείλη. Συνοδεύεται από έντονο πόνο, κάψιμο και φαγούρα. Σπάνια εμφανίζεται και μέσα στο στόμα, μόνο όμως στα ούλα και στον ουρανίσκο. Το εξάνθημα φεύγει από μόνο του μέσα σε πέντε με δέκα ημέρες, μπορεί όμως να ξαναεμφανιστεί στον ίδιο ασθενή μετά από έντονο στρες, μετά από έκθεση στον ήλιο ή σε γυναίκες στην περίοδο, καθώς ο ιός κρύβεται μέσα στα κύτταρα του νευρικού συστήματος σε λανθάνουσα κατάσταση και ευκαιριακά επανενεργοποιείται.
Η μυκητιασική στοματίτιδα ή αλλιώς καντιντίαση είναι πιο βαριά φλεγμονή της στοματικής κοιλότητας που οφείλεται στο μύκητα candida albicans. Ο μύκητας αυτός είναι μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του στόματος, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις που το αμυντικό σύστημα του οργανισμού πάσχει (διαβητικοί ασθενείς, ανοσοκατεσταλμένοι, λήψη κορτιζόνης σε χάπι ή εισπνεόμενο φάρμακο, ηλικιωμένοι με οδοντοστοιχίες) πολλαπλασιάζεται και προκαλεί λοίμωξη. Χαρακτηριστικά εμφανίζεται ένα λευκωπό «κάλυμμα» στη γλώσσα ή και στο εσωτερικό του στόματος και στο φάρυγγα και μπορεί να συνοδεύεται από έντονο πόνο στην μάσηση και στην ομιλία.
Φλεγμονή του στόματος μπορούν επίσης να προκαλέσουν και άλλοι ιοί, όπως οι ιοί Coxsackie (χαρακτηριστικό εξάνθημα στο στόμα στις παλάμες και στα πέλματα σε παιδιά), ο ιός της ανεμοβλογιάς και ο HIV. Τέλος, ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν οι οδοντικές φλεγμονές όπως η πλάκα, η τερηδόνα, η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα, που προκαλούνται από μικρόβια του στόματος όπως οι στρεπτόκοκκοι και οι λακτοβάκιλλοι.
Αγγελος Π. Καρατζαφέρης, Ειδικός Παθολόγος/ Επιστημονικός Συνεργάτης για την υπηρεσία GET WELL Natural Corner
Αριστούχος Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ειδικότητα στην Εσωτερική Παθολογία στην Κλινική της Παθολογικής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών
